sNoCAj. Tuvalet eğitimi çocuklara öğretilmesi gereken en temel bilgilerin başında gelir. Çocuğunuzun artık bebeklikten çıkıp kendi ihtiyaçlarını kendi karşılayabilmesi adına önemli bir adımdır. Bu adımda ebeveynlerin rolü büyüktür. Bu süreçte çocuğunuza destek olmalısınız. Doğruyu yanlışı göstermelisiniz. Ne nasıl ve neden yapılır sorularının cevaplarını çocuğunuzun anlayacağı bir dilden anlatmalısınız. Gerekli yerlerde işi eğlenceli bir hale çevirerek veya bazen ödüller vererek tuvalet eğitiminin alışkanlık haline gelme süresini kısaltabilirsiniz. Çocuklarda Tuvalet Eğitimi Ne Zaman Başlar? Eğitimde ebeveynler olarak doğru zamanı beklemek önemlidir. En doğru zamanı çocuğunuzun hareketleri gösterir. Bebeğinizin kendini ifade edebilmesi için en azından birkaç kelime söyleyebilmesi gerekiyor. Yaş, cinsiyet ve karakteristik koşullar bu sürecin başlamasını etkiler. Ancak unutulmaması gereken önemli bir konu sürecin çocuğun zekasıyla ilgili olmadığıdır. Bu tür yanılgılara kapılmayın. Bebeğinizin mimiklerle veya ufak kelimelerle kendini ifade etmesi 24-48 ayları arasında daha da kendini belli eder. Uzmanlar bu aylarda eğitimin başlaması gerektiğini söylüyor. 18 aydan önce bebeklerde tuvalet eğitimi kesinlikle önerilmiyor. Bebek tuvalet alışkanlığı kazanmış olsa bile ilerleyen dönemde idrar tutma zorluğu ve kabızlık yaşabilir. Çocuklarda Tuvalet Eğitimi Nasıl Verilir? Uzmanlara göre eğitimde başrol çocuğunuzdur. Siz sadece bu süreçte ona yardımcı olabilecek yan rol olabilirsiniz. Bu süreci daha eğlenceli hale getirmek ve çocuğun öğrenme süresini kısaltmak sizin elinizde. 1. Tuvaleti tanıtın Öncelikle tuvaletin ne olduğunu ve ne için kullanıldığını çocuğunuza anlatın. Bu ön hazırlık döneminde çocuğunuzla beraber tuvalete gidebilirsiniz. Çocuğunuza artık beze değil buraya tuvaletini yapması gerektiğini söyleyin. Sen artık büyüdün büyükler gibi buraya tuvaletini yapmalısın gibi cümleler çocuğunuzun özgüven kazanmasını sağlar. Lavabonun kenarına veya dolabın üzerine sevdiği bir oyuncağını koyun, böylece tuvaleti sevmesi kolay olur. Klozetin üzerine koyacağınız bebek klozet adaptörünü bebeğinizin sevdiği renk veya onun sevdiği çizgi film kahramanlarından seçin. Klozete oturmak onun için daha eğlenceli olur. 2. Lazımlık edinin Eğitimde biraz strateji yapmanız gerekebilir. Lazımlığı alıp buna tuvaletini yap derseniz bebekten olumlu bir dönüş alamazsınız. Bebeklerin yapmayı en sevdiği şey oyundur. Bu işin içine biraz oyun karıştırmak gerekebilir. Bebeğiniz cinsiyetine göre ona altını ıslatan bir oyuncak bebek alın. Beraber yemek yedirin daha sonra bebeğin altını ıslattığını onun fark etmesini sağlayın. Fark ettikten sonra oyuncak bebeği aldığınız lazımlığa oturtun. Bebeğinizin orada oyun oynarken oyuncağının yaptığı şeyleri taklit etmek ister. Böylece bebeğiniz lazımlığa alışmış ve ne için kullanıldığını anlamış olur. 3. Bebeğinizi lazımlığa oturtun İlk önce kıyafetleriyle oturmasını sağlayın. Alışkanlık yaratmak için iyi bir yöntemdir. Daha sonra çıplak bir şekilde oturtun ve o hisse alışmasını sağlayın. Bu süreçte bebeğinizin tuvaletini buraya yapmasını beklemeyin. Bebeğiniz lazımlıkla eğitime başlarsa klozete oturması daha kolay olur. Erkek çocuklarında tuvalet eğitimi kızlardan daha farklıdır. Kız çocukları daha çabuk olgunlaştığı için tuvalet eğitimine uyum sağlamaları kolay olur. Erkeklerde ayakta tuvalet yapma alışkanlığı edindirilmemeli. Bu hem sağlık açısından yanlış bir davranış hem de hijyen kurallarına uygun değil. Bebeğiniz lazımlığa alıştıktan sonra klozete alıştırmaya başlayabilirsiniz. Olayın daha eğlenceli bir hal alması için sifonu beraber çekin. Sifonu çekerken suda oluşan şekil ve çıkan ses çocuğunuzun ilgisini çeker. 4. Onu cesaretlendirin Bebeğinizin tuvaleti geldiğinde yüzünde farklı ifadeler veya ıkınmalar olabilir. Hemen lazımlığı hatırlatın hatta oyuncak bebeğiyle beraber yapabileceğini söyleyin. Eğlence olsun diye lazımlığa koşarak gidin, bir yarış haline dönüştürün. Çocuğunuz özellikle kaka yapmaktan korkabilir. Vücudundan bir parçanın koptuğunu düşünür. Ona kakanın ne olduğunu anlatın, yediklerinin çöpleri olduğundan bahsedin. Bebeğiniz lazımlığa oturunca onu cesaretlendiren cümleler söyleyin. Arkadan çiş efekti verin. Bu çocuğunuzun hoşuna gider. Tuvaletini yaptıktan sonra sevgi sözcüklerini ihmal etmeyin. Çocuğunuz büyük bir şey başarmış gibi davranın. 5. Hijyen kurallarını öğretin Hijyen kuralları eğitimin temelini oluşturur. Çocuk yaşta oluşturulan bu alışkanlık hayatının gelecek dönemlerini de kolaylaştırır. Bebeğiniz tuvaletini yaptıktan sonra beraber ellerini yıkayın. Bunun için renkli sıvı sabunlar kullanabilirsiniz. Daha sonra beraber ellerini kurulayın. Farklı bir fikir olarak tuvalet eğitimi çizelgesi hazırlayın. Bebeğiniz tuvaletini yaptıktan ve ellerini yıkadıktan sonra çizelgeye beraber bir çizik atın veya sevdiği bir çizgi film kahramanın resmini yapıştırın. Bu süreci daha eğlenceli hale dönüştürecek farklı şeyler geliştirebilirsiniz. Gece Tuvalet Eğitimi Nasıl Verilir? Bebeğinizi yatırmadan önce tuvaletini yaptırın. Sürece alışması için yatarken bezini çıkarın. Gece tuvaleti geldiğinde kalkmak için alışkanlık kazanmış olur. Gece çocuğunuz uykulu olabilir ama ne yaptığının farkına varmasını sağlayın. Bebeğinizin yatağa tuvaletini yapmasını engellemek için yatağın altına naylon, muşamba serin. Gece tuvalete kaldırdığınızda yatağın ıslandığını fark edip çarşafları ve çocuğunuzun üstünü değiştirmeniz, çocuğunuzun kirlenen çarşafın değişmesi ve kirli üstle yatılmaması gerektiğinin farkına varmasını sağlar. Gece eğitimi zorlu bir süreçtir. Çocuğunuz alışana kadar birçok kez altına yapabilir. Sabırlı olmanız gerekir. Eğitim Sırasında Yapılmaması Gereken Şeyler Nelerdir? Çocuğunuz kendini hiç ifade edemiyorken veya çok küçük yaşlarda eğitime başlamayın. Bu süreçte aceleci olmayın. Hemen alışılacak bir durum değildir. Zamana yaymak ve sabırlı olmak gerekir. Çocuğunuzdan mucizeler beklemeyin. Zamanla edinilebilecek bir alışkanlığın hemen oluşmasını beklemeyin. Süreçte birçok başarısızlık yaşayabilirsiniz. Bu gayet doğaldır. Yüksek beklenti içinde olmak çocuğunuzu olumsuz yönde etkileyebilir. Süreci doğal karşılayın. Yani bu eğitimi çok dillendirmeyin. Herkesin yaptığı normal bir davranış olarak çocuğunuza öğretin. Eğitim içerisinde cezalandırma, kötü söz kullanma, yasaklama ve korkutma gibi davranışlarda bulunmayın. Çocuk başaramadığı zaman üzülür. İçine kapanık ve özgüven eksikliği yaşayan bir birey olmasına sebep olabilirsiniz. Abartı ödüllendirmeler yapmayın. Ara sıra küçük sürprizler yapmanız gerekebilir ama bunu alışkanlık haline getirmeyin. Çocuğunuz sürekli bir beklenti içinde olur ve karşılığını alamadığı zaman olumsuz davranışlar sergileyebilir. Çocuğunuzla inatlaşmayın çünkü kaybeden siz olursunuz. Tuvalete gitmek istemediği zaman bırakın gitmesin. Zamanla zaten bu durumdan rahatsız olup sizin istediğinizi yapar. Sıvı gıdalar vermeyi ihmal etmeyin. Çocuğunuzun tuvalete çıkma süresi kısalır ve böylece alışkanlık oluşturması daha kolay olur. İçeriklerÇocuklarda Tuvalet Eğitiminin YaşıÇocuklarda Tuvalet Eğitimine Ne Zaman Başlanır?Çocuklarda Tuvalet Eğitimi Ne Zaman Bitirilmelidir? Tuvalet eğitiminin vaktinde ve uygun bir yaklaşımla verilmesi son derece önemlidir. Enuresis olarak bilinen alt ıslatma problemlerinde yanlış zamanlama ve uygun olmayan eğitim yaklaşımı da olumsuz etkenler arasında yer almaktadır. Yanlış zamanlama ve gösterilen olumsuz tepkiler çocuğun ilerideki psikolojisini olumsuz yönde etkileyebiliyor. Yaz ayları çocuklara tuvalet eğitimi vermek için en ideal mevsimlerden biridir. Hem çocuk daha ince giyinir hem de temizlik daha kolay yapılabilir. Havalar sıcak olduğu için de çocuğun üşümesi-üşütmesi söz konusu olmaz. Çocuğunuzun her türlü eğitiminde olduğu gibi tuvalet eğitiminde de dikkat etmeniz gereken önemli noktalar vardır. Bunların en başında da zamanlama geliyor. Zamanlamayla beraber dikkat etmeniz gereken bir diğer önemli nokta da gösterdiğiniz yaklaşımdır. Çocuğa tuvalet eğitimi verirken gerek sözlerinize gerekse davranışlarınıza özen göstermelisiniz. Aksi takdirde, tuvalet eğitimini geciktireceğiniz gibi, çocuğunuzda bazı psikolojik problemlerin oluşmasına da neden olabilirsiniz. Her çocuğun bu yeni duruma geçerken vereceği tepkiler farklı olabilir. Bu nedenle son derece sakin ve aceleci olmayan bir yaklaşım gerekir. Göstereceğiniz sabır ve hoşgörü çocuğunuzun ruhsal sağlığını etkilemeden sağlam bir tuvalet eğitimi vermenizi sağlayacaktır. Çocuklarda Tuvalet Eğitiminin Yaşı Tuvalet eğitimi belirli bir fiziksel ve ruhsal olgunluk gerektirir. Çocuğun bezden kurtulabilmesi için öncelikle tuvaletini tutabilecek kas mesane kontrolüne sahip olması, daha sonra da tuvaletini altına yapma yerine tuvalete yapmanın anlamını fark edebilecek psikolojik olgunluğa erişmesi gerekir. Fiziksel olgunluk, hem iç kasların kontrol edilmesi yeteneğini hem de merkezi sinir sisteminin olgunlaşmasını gerektirir. Bu da genellikle 2 yaşından önce gerçekleşemez. Psikolojik olgunlaşma tuvalet eğitiminde en az fiziksel olgunluk kadar önemlidir. Çocuğun bedenini tam olarak tanıması, benlik algısını geliştirmesi, çevre ile etkileşimini tam olarak fark etmesi 2-3 yaş civarında gerçekleşir. Büyüme, anneden bağımsızlaşma, dış dünya ile daha fazla iletişim içinde olma, kendi kendine ihtiyaçlarını karşılama, gelişme ve bir yetenek kazanmış olma arzusu bu dönemde belirginleşir. Bu nedenle bu dönemde verilecek tuvalet eğitimine çocuk daha istekli olacaktır. Çocuklarda Tuvalet Eğitimine Ne Zaman Başlanır? Bebeklik döneminden itibaren bebeğin altı kirlendiğinde, onu kirli bekletmemek, hızlı bir şekilde altını temizlemek, tuvalet eğitiminin en önemli ilk adımıdır. Çünkü altının temiz kalmasına alışan çocukların bezden kurtulmaya daha hevesli olduklarını görüyoruz. *Bezi çıkarma planlarına başlamadan önce çocuğun bu eğitime hazır olduğundan emin olmalısınız. Çocuğunuz, sözel olarak ya da davranışlarıyla tuvaletinin geldiğini belli edebiliyorsa, altının ıslak olmasından rahatsız olduğunu ifade ediyorsa, 2-3 saat gibi bir süre altını ıslatmamayı, 2-3 saatlik uykusundan kuru uyanabilmeyi başarıyorsa, altı ıslandığında ya da kirlendiğinde utanıyor ve bunu belli ediyorsa büyük bir olasılıkla tuvalet eğitimi almaya hazır demektir. Bu aşamada ailedeki diğer kişilerin tuvaleti kullandığını çocuğa göstermek, tuvaletin fonksiyonunu anlatabilmek önemlidir. Başından beri çiş-kaka-bez ilişkisini bilen çocuğun başlangıçta bu bağlantıyı kurması zor olabilir. Bunun için de bir süreye ihtiyaç duyar. Henüz bezin çıkarılmadığı, ama çıkarılmaya karar verildiği aşamada bez çıkarma eyleminin tuvalette yapılması işe yarayabilir. Örneğin kakasının geldiğini belli ettiğinde, bezi poposundayken bezle birlikte klozete oturtmak ve altını, klozetin musluğuyla temizlemek iyi bir başlangıç olabilir. Aynı şekilde çişi geldiğinde de bunu bezi bağlıyken klozet üstünde yaptırmak geçiş süreci için işe yarayabilir. Bu aşamada sonraki rahatlık için oturaklar yerine ek aparatlarla klozetlerin kullanılması çocuğun her ortamda rahat edebilmesi için önemlidir. Böylece aparatı götürebildiğiniz her yerde çocuğunuz rahatça tuvaletleri kullanabilir hale gelecektir. Oturağa alışan çocuklar ise bazen klozete geçiş yapmakta da zorlanabilirler. Bu da ikinci kez tuvalet eğitimi gibi bir zorluk yaratabilir. Çocuklarda Tuvalet Eğitimi Ne Zaman Bitirilmelidir? Özellikle 2 yaşından önce verilmeye çalışılan tuvalet eğitimi bazı sakıncalar doğurabilir. Yeterince hazır olmayan bir çocuğa bu eğitimin verilmeye çalışılması, anne-baba için zaman ve enerji kaybına, çocuğun da başarısızlık ve yetersizlik duygusu yaşamasına neden olur. Erken verilmeye çalışılan tuvalet eğitimi, çocuğun kendi bağırsak hareketlerini gizlemeyi öğrenmesine ve bu nedenle de kabızlık problemine neden olabilir. Anne-baba, henüz hazır olmayan çocuğuna bu eğitimi vermeye çalışıp başarısızlık yaşadığında, çocuğa kızgınlık duyabilir. Bu da çocukla iletişimlerinin bozulmasıyla şiddete yönelme gibi sonuçlar ortaya çıkarabilir. Çok erken dönemde tuvalet kontrolüne zorlanan çocukların, ileriki dönemlerinde yaşadıkları tuvalet kaygılarının alt ıslatma şeklinde görülebileceği biliniyor. Zorlayıcı yaklaşım her tür eğitimde olduğu gibi tuvalet eğitiminde de istenmeyen ve çözümü zor psikolojik problemlerin ortaya çıkmasına neden olabilir. Tuvalet eğitimi hem çocuklar, hem de ebeveynler için heyecan verici önemli bir gelişim adımını oluşturuyor. Bu dönemde sizi başarıya taşıyacak en önemli davranış şekli; sabır ve dikkatli bir gözlemci olmak! Çünkü tuvalet eğitim sürecinde patron; bebeğinizdir. Dolayısıyla siz, yalnızca yardımcı olan kişi olacaksınız. Bu eğitim için en uygun dönem yaz mevsimi. Eğer bebeğiniz hala eğitim almadıysa, Ağustos’u bu eğitime ayırın ve bezlerle vedalaşmanın keyfini çıkarın. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Mehmet Kesikminare, bu dönemin hem çocuk, hem de ebeveynler açısından kolayca atlatılmasını sağlayacak önerileri sıraladı. Yaz ayları, iyi bir fırsatÇocukların yemek yeme, uyku, temizlik gibi alışkanlıklarının kazandırıldığı ilk üç yaş oldukça yorucu geçen bir dönem. Sütten kesildi, uykusu düzene girdi, artık dişlerinin de büyük kısmı çıktı derken sıra en zorlu sınava gelir; tuvalet alışkanlığı kazandırmak. Tuvalette geçirilen saatler, evin bilumum yerlerine zorunlu olarak konulan lazımlık ve kokuları duymamaya çalışarak yapılan temizlik. Tabii olmazsa olmaz da; her başarılı işlemin ardından gelen alkış, kıyamet. Dışarıdan bakıldığında çılgınca gelen ama ebeveynlerin en zorlu deneyimlerinden birini oluşturan bu süreç için yaz ayları, iyi bir fırsat. Zira eğitim süresince üşütme riskinin düşmesi ve çocukların kuru kalmasının zaman alması, yaz mevsiminin sıcaklığından yararlanmayı gerektiriyor. Ancak bu alışkanlığın kazandırılmasında mevsimden daha önemlisi, ebeveynler ve çocuk arasında doğru iletişim ve işbirliği. Çünkü doğru zamanda başlanan tuvalet eğitiminde başarı oranı yükseliyor. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Mehmet Kesikminare, çocukların bu süreçten duygusal ya da fizyolojik olarak zarar görmeden geçmesini sağlayacak adımları şöyle sıraladı. 1- Hazır olduğunu gösteren işaretleri arayınTuvalet eğitimi konusunda doğru zamanı belirleyen en önemli gösterge çocuğun hareketleri oluyor. Ayrıca birkaç kelime konuşarak ya da göstererek kendini ifade edebilmesi gerekiyor. Çocuklardaki bazı işaretlerin tuvalet eğitimi için hazır olduklarının göstergesi oluyor. Asıl önemli nokta bu işaretleri okuyabilmek. Kaka ya da çiş yaptıktan sonra rahatsız olması ya da yaptıktan sonra göstermesi, tuvalete gitmek konusunda ilgisinin artması ve gün içinde 3 saatten fazla kuru kalması çocuğun hazır olduğunu Doğru zamanı belirleyinÇocuklara tuvalet eğitiminin kazandırılması fizyolojik bir gelişim sürecini gerektiriyor. Literatüre göre, çocuğun kendini tanımaya başladığı, fiziksel, psikolojik ve davranışsal olarak kendi benliğinin ve davranış karakterlerinin ön plana çıktığı 24-48 ay arası en uygun aralığı oluşturuyor. Ancak, her çocuğun fiziksel ve duygusal gelişiminin birbirinden farklı sürede gerçekleştiğini anlatan Dr. Mehmet Kesikminare, “Dolayısıyla da tuvalet eğitiminin zamanlaması için belli bir dönemden söz etmek çok da mümkün olmasa da, 18 aydan önce kesinlikle önermiyoruz” diyor. İki yaşından önce denendiğinde alışkanlık kazandırılsa bile çocuğun ileriki dönemde kabızlık ya da idrar tutma zorluğu gibi sıkıntılarla karşılaşma riski artıyor. Aynı zamanda bu çocuklarda ileriki dönemlerde güven kaybı, içine kapanıklık ya da aşırı mükemmeliyetçilik gibi psikolojik durumlar da ortaya çıkabiliyor. 3- Tuvaleti tanıtınEğitim aşamasında öncelikle çocuğa tuvalet sürecini göstererek tanıtmak gerekiyor. Bir haftalık ön hazırlık döneminde, çocukla birlikte tuvalete gitmek, gerekirse kakayı göstermek ve bunun korkulacak bir şey olmadığının anlatılması önem taşıyor. Çocuk mümkünse kendi yaşıtlarıyla mümkün değilse de erkek çocuklar için baba, kız çocuklar için de annenin iyi bir gösterici olabiliyor. Yerine göre beraber de tuvalete oturmak çözüm olabiliyor. 4- Uygun bir lazımlık alınHazırlık döneminin bir diğer adımı ise uygun bir lazımlık almak oluyor. Mümkünse alışverişin çocukla birlikte yapılması ve birkaç gün çocuğun buna alışmasını beklemek gerekiyor. Bazı ebeveynlerin direkt tuvalete oturtmak şeklinde de hareket ettiğini hatırlatan Dr. Mehmet Kesikminare, bunun yanlış olmadığını ancak lazımlıkla sürecin biraz daha kolaylaşabileceğini söyleyerek şöyle konuşuyor “Birkaç günü lazımlığa alışma süresi için ayırın. Çocuğun en çok bulunduğu televizyon ya da oyun odasına ya da oyuncaklarının arasına yerleştirerek kendisinin keşfetmesini bekleyin. Önce üzerindeki kıyafetleriyle oturtmasına sağlayın. Daha sonra da bezini çıkararak teniyle temas ettirerek nasıl bir his olduğu anlatmaya çalışın. İlk bir hafta kaka ya da çiş yapmasını beklememek gerekiyor. Bir sonraki adımda basamaklı lazımlıklara geçilmeli.” Tuvalete geçildiğinde de boşluk hissi yaratmamak için ayağının altında destek yerleştirmek gerekiyor. Böylelikle çocuğun hem güven duygusunu oluşturmak, hem de fizyolojik olarak daha kolay tuvaletinin yapılması sağlanabiliyor. Çünkü mesanenin ve bağırsakların tamamen boşalmasını sağlamak için ayakların zemine basması gerekiyor. 5- Çocuğun biyoritmine göre tuvalete götürünBütün insanların tuvalet alışkanlığı konusunda bir biyoritmi bulunuyor. Bu nedenle tuvalet eğitimine karar veren anne babaların da çocuklarını takip ederek tuvalete götürme sıklığını buna göre belirlemesi önem taşıyor. Çocuğun güven hissinin oluşması için altının bir süre açık kalması yararlı olabiliyor. Bu süreçte yaşanabilecek kaçırmalara karşı da anlayışlı ve sabırlı olmak gerekiyor. Gündüz olduğu gibi gece de çocuğun bezlenmemesi gerektiğinin altını çizen Dr. Mehmet Kesikminare, “Çocuk uyuduktan sonra gündüz dönemindeki tuvalet ritmine uygun olarak örneğin 2 veya 3 saate bir uyandırılıp, bilincinin açılmasını sağlayarak tuvalete götürün. Böylelikle çişini ya da kakasını yaptığını anlaması sağlanacağı için zamanla tutma süresi de uzayacaktır” yemeklerden 20-25 dakika sonra başlayan gastrokolik refleks nedeniyle kaka yapma eğilimine girdiği için bu dönemde tuvalete götürülmeleri önemli. Dr. Mehmet Kesikminare, sözlerine şöyle devam ediyor “Yemeklerden sonra çocukları lazımlık ya da tuvalete oturtup önce bir oyun şeklinde olmak üzere kaka yapmasını sağlayın. Yapmazsa zorlamayın. Ancak günde 3-4 defa 5-10 dakikalık sürelerle oturtmak alışkanlık kazanmasına destek olacaktır. Bekleme sürecinde çocuğun psikolojisini rahatlatarak, bedenen kasılmasını önlemek için, oyuncak, dergi, kitap karıştırmasına izin vererek oyalanmasına yardımcı olun.” 6- Daima pozitif olunMinimum bir haftada tamamlanabilen bu süreç çocuğa göre 6 aya kadar uzayabiliyor. Bu nedenle ilk denemeler sonrasında bir hafta içerisinde çocuk bu durumu reddediyorsa ara verip beklemek gerekiyor. Bir hafta ya da bir aya kadar uzayabilecek bekleme sürecinde anne ve babanın hayal kırıklığı yaşayarak tepki vermesi ise sadece süreci çok daha zor bir noktaya getiriyor. Dr. Mehmet Kesikminare, bu nedenle anne babaların tuvalet eğitiminde katı bir tutum içerisinde olmaması ve çocuğu hiçbir şekilde zorlamaması gerektiğini anlatıyor. “Çocuğa ne çok rahat, ne de çok kuralcı yaklaşmayın. Bunun gündelik yaşamımızda bir süreç olduğunu aktarmaya çalışın. Evin içinde tuvalet eğitimi ile ilgili çok konuşmayın. Su içmek, yemek yemek gibi tuvalet yapmanın da hayatın normal bir süreci olduğunun hissettirmeye çalışın” diyor. 7- Hijyen kurallarını öğretinTuvalet eğitimi sırasında kazandırılması gereken bir diğer alışkanlık ise temizlik ve hijyen. Hem erkek, hem de kız çocuklar için tuvaletini tamamladıktan sonra nasıl silinmesi ya da yıkanması gerektiği, tuvalet kağıdı kullanımı ve sifon çekmek gibi hijyen kurallarının öğretilmesi gerekiyor. Özellikle el yıkama alışkanlığı konusuna çok önem verilmesi gerekiyor. Bu noktada aileler kendileri için uygun yöntemi belirleyebilir. Renkli sabunlar kullanmak, elleri yıkarken şarkı söylemek gibi davranışlar bu süreci kolaylaştırabileceği gibi daha keyifli hale getirebiliyor. 8- Övgüyle ödüllendirinTuvalet eğitimi sırasında yaşanabilecek kazara kaçırmaların bu sürecin bir parçası olduğunun unutulmaması gerekiyor. Bazı çocuklarda 7 yaşına kadar gece kaçırma problemleriyle karşılaşılabileceğini ifade eden Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Mehmet Kesikminare, çocukların yaşadıkları bu durum karşısında asla cezalandırmamak gerektiğinin altını çiziyor. Bu tarz cezalandırmaların süreci daha da uzatabileceğini söyleyerek, “Bunun yerine tuvaletini yaptığında küçük bir övgü ya da alkışla başarısını ödüllendirmeyi deneyin. Abartmadan yapılacak pozitif betimlendirici övgüler yarar sağlıyor” diyor. Tuvalet eğitimi hem çocuklar, hem de ebeveynler için heyecan verici önemli bir gelişim adımını oluşturuyor. Bu dönemde sizi başarıya taşıyacak en önemli davranış şekli; sabır ve dikkatli bir gözlemci olmak! Çünkü tuvalet eğitim sürecinde patron; bebeğinizdir! Dolayısıyla siz, yalnızca yardımcı olan kişi olacaksınız. Bu eğitim için en uygun dönem yaz mevsimi. Eğer bebeğiniz hala eğitim almadıysa, Ağustos’u bu eğitime ayırın ve bezlerle vedalaşmanın keyfini çıkarın. Acıbadem Taksim Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Mehmet Kesikminare, bu dönemin hem çocuk, hem de ebeveynler açısından kolayca atlatılmasını sağlayacak önerileri sıraladı. Çocukların yemek yeme, uyku, temizlik gibi alışkanlıklarının kazandırıldığı ilk üç yaş oldukça yorucu geçen bir dönem. Sütten kesildi, uykusu düzene girdi, artık dişlerinin de büyük kısmı çıktı derken sıra en zorlu sınava gelir; tuvalet alışkanlığı kazandırmak… Tuvalette geçirilen saatler, evin bilumum yerlerine zorunlu olarak konulan lazımlık ve kokuları duymamaya çalışarak yapılan temizlik… Tabii olmazsa olmaz da; her başarılı işlemin ardından gelen alkış, kıyamet… Dışarıdan bakıldığında çılgınca gelen ama ebeveynlerin en zorlu deneyimlerinden birini oluşturan bu süreç için yaz ayları, iyi bir fırsat… Zira eğitim süresince üşütme riskinin düşmesi ve çocukların kuru kalmasının zaman alması, yaz mevsiminin sıcaklığından yararlanmayı gerektiriyor. Ancak bu alışkanlığın kazandırılmasında mevsimden daha önemlisi, ebeveynler ve çocuk arasında doğru iletişim ve işbirliği. Çünkü doğru zamanda başlanan tuvalet eğitiminde başarı oranı yükseliyor. Acıbadem Taksim Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Mehmet Kesikminare, çocukların bu süreçten duygusal ya da fizyolojik olarak zarar görmeden geçmesini sağlayacak adımları anlattı… 1- Hazır olduğunu gösteren işaretleri arayın Tuvalet eğitimi konusunda doğru zamanı belirleyen en önemli gösterge çocuğun hareketleri oluyor. Ayrıca birkaç kelime konuşarak ya da göstererek kendini ifade edebilmesi gerekiyor. Çocuklardaki bazı işaretlerin tuvalet eğitimi için hazır olduklarının göstergesi oluyor. Asıl önemli nokta bu işaretleri okuyabilmek. Kaka ya da çiş yaptıktan sonra rahatsız olması ya da yaptıktan sonra göstermesi, tuvalete gitmek konusunda ilgisinin artması ve gün içinde 3 saatten fazla kuru kalması çocuğun hazır olduğunu gösteriyor. 2- Doğru zamanı belirleyin Çocuklara tuvalet eğitiminin kazandırılması fizyolojik bir gelişim sürecini gerektiriyor. Literatüre göre, çocuğun kendini tanımaya başladığı, fiziksel, psikolojik ve davranışsal olarak kendi benliğinin ve davranış karakterlerinin ön plana çıktığı 24-48 ay arası en uygun aralığı oluşturuyor. Ancak, her çocuğun fiziksel ve duygusal gelişiminin birbirinden farklı sürede gerçekleştiğini anlatan Dr. Mehmet Kesikminare, “Dolayısıyla da tuvalet eğitiminin zamanlaması için belli bir dönemden söz etmek çok da mümkün olmasa da, 18 aydan önce kesinlikle önermiyoruz” diyor. İki yaşından önce denendiğinde alışkanlık kazandırılsa bile çocuğun ileriki dönemde kabızlık ya da idrar tutma zorluğu gibi sıkıntılarla karşılaşma riski artıyor. Aynı zamanda bu çocuklarda ileriki dönemlerde güven kaybı, içine kapanıklık ya da aşırı mükemmeliyetçilik gibi psikolojik durumlar da ortaya çıkabiliyor. 3- Tuvaleti tanıtın Eğitim aşamasında öncelikle çocuğa tuvalet sürecini göstererek tanıtmak gerekiyor. Bir haftalık ön hazırlık döneminde, çocukla birlikte tuvalete gitmek, gerekirse kakayı göstermek ve bunun korkulacak bir şey olmadığının anlatılması önem taşıyor. Çocuk mümkünse kendi yaşıtlarıyla mümkün değilse de erkek çocuklar için baba, kız çocuklar için de annenin iyi bir gösterici olabiliyor. Yerine göre beraber da tuvalete oturmak çözüm olabiliyor. 4- Uygun bir lazımlık alın Hazırlık döneminin bir diğer adımı ise uygun bir lazımlık almak oluyor. Mümkünse alışverişin çocukla birlikte yapılması ve birkaç gün çocuğun buna alışmasını beklemek gerekiyor. Bazı ebeveynlerin direkt tuvalete oturtmak şeklinde de hareket ettiğini hatırlatan Dr. Mehmet Kesikminare, bunun yanlış olmadığını ancak lazımlıkla sürecin biraz daha kolaylaşabileceğini söyleyerek şöyle konuşuyor “Birkaç günü lazımlığa alışma süresi için ayırın. Çocuğun en çok bulunduğu televizyon ya da oyun odasına ya da oyuncaklarının arasına yerleştirerek kendisinin keşfetmesini bekleyin. Önce üzerindeki kıyafetleriyle oturtmasına sağlayın. Daha sonra da bezini çıkararak teniyle temas ettirerek nasıl bir his olduğu anlatmaya çalışın. İlk bir hafta kaka ya da çiş yapmasını beklememek gerekiyor. Bir sonraki adımda basamaklı lazımlıklara geçilmeli.” Tuvalete geçildiğinde de boşluk hissi yaratmamak için ayağının altında destek yerleştirmek gerekiyor. Böylelikle çocuğun hem güven duygusunu oluşturmak, hem de fizyolojik olarak daha kolay tuvaletinin yapılması sağlanabiliyor. Çünkü mesanenin ve bağırsakların tamamen boşalmasını sağlamak için ayakların zemine basması gerekiyor. 5- Çocuğun biyoritmine göre tuvalete götürün Bütün insanların tuvalet alışkanlığı konusunda bir biyoritmi bulunuyor. Bu nedenle tuvalet eğitimine karar veren anne babaların da çocuklarını takip ederek tuvalete götürme sıklığını buna göre belirlemesi önem taşıyor. Çocuğun güven hissinin oluşması için altının bir süre açık kalması yararlı olabiliyor. Bu süreçte yaşanabilecek kaçırmalara karşı da anlayışlı ve sabırlı olmak gerekiyor. Gündüz olduğu gibi gece de çocuğun bezlenmemesi gerektiğinin altını çizen Dr. Mehmet Kesikminare, “Çocuk uyuduktan sonra gündüz dönemindeki tuvalet ritmine uygun olarak örneğin 2 veya 3 saate bir uyandırılıp, bilincinin açılmasını sağlayarak tuvalete götürün. Böylelikle çişini ya da kakasını yaptığını anlaması sağlanacağı için zamanla tutma süresi de uzayacaktır” diyor. Çocuklarda yemeklerden 20-25 dakika sonra başlayan gastrokolik refleks nedeniyle kaka yapma eğilimine girdiği için bu dönemde tuvalete götürülmeleri önemli. Dr. Mehmet Kesikminare, sözlerine şöyle devam ediyor “Yemeklerden sonra çocukları lazımlık ya da tuvalete oturtup önce bir oyun şeklinde olmak üzere kaka yapmasını sağlayın. Yapmazsa zorlamayın. Ancak günde 3-4 defa 5-10 dakikalık sürelerle oturtmak alışkanlık kazanmasına destek olacaktır. Bekleme sürecinde çocuğun psikolojisini rahatlatarak, bedenen kasılmasını önlemek için, oyuncak, dergi, kitap karıştırmasına izin vererek oyalanmasına yardımcı olun.” 6- Daima pozitif olun Minimum bir haftada tamamlanabilen bu süreç çocuğa göre 6 aya kadar uzayabiliyor. Bu nedenle ilk denemeler sonrasında bir hafta içerisinde çocuk bu durumu reddediyorsa ara verip beklemek gerekiyor. Bir hafta ya da bir aya kadar uzayabilecek bekleme sürecinde anne ve babanın hayal kırıklığı yaşayarak tepki vermesi ise sadece süreci çok daha zor bir noktaya getiriyor. Dr. Mehmet Kesikminare, bu nedenle anne babaların tuvalet eğitiminde katı bir tutum içerisinde olmaması ve çocuğu hiçbir şekilde zorlamaması gerektiğini anlatıyor. “Çocuğa ne çok rahat, ne de çok kuralcı yaklaşmayın. Bunun gündelik yaşamımızda bir süreç olduğunu aktarmaya çalışın. Evin içinde tuvalet eğitimi ile ilgili çok konuşmayın. Su içmek, yemek yemek gibi tuvalet yapmanın da hayatın normal bir süreci olduğunun hissettirmeye çalışın” diyor. 7- Hijyen kurallarını öğretin Tuvalet eğitimi sırasında kazandırılması gereken bir diğer alışkanlık ise temizlik ve hijyen. Hem erkek, hem de kız çocuklar için tuvaletini tamamladıktan sonra nasıl silinmesi ya da yıkanması gerektiği, tuvalet kağıdı kullanımı ve sifon çekmek gibi hijyen kurallarının öğretilmesi gerekiyor. Özellikle el yıkama alışkanlığı konusuna çok önem verilmesi gerekiyor. Bu noktada aileler kendileri için uygun yöntemi belirleyebilir. Renkli sabunlar kullanmak, elleri yıkarken şarkı söylemek gibi davranışlar bu süreci kolaylaştırabileceği gibi daha keyifli hale getirebiliyor. 8- Övgüyle ödüllendirin Tuvalet eğitimi sırasında yaşanabilecek kazara kaçırmaların bu sürecin bir parçası olduğunun unutulmaması gerekiyor. Bazı çocuklarda 7 yaşına kadar gece kaçırma problemleriyle karşılaşılabileceğini ifade eden Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Mehmet Kesikminare, çocukların yaşadıkları bu durum karşısında asla cezalandırmamak gerektiğinin altını çiziyor. Bu tarz cezalandırmaların süreci daha da uzatabileceğini söyleyerek, “Bunun yerine tuvaletini yaptığında küçük bir övgü ya da alkışla başarısını ödüllendirmeyi deneyin. Abartmadan yapılacak pozitif betimlendirici övgüler yarar sağlıyor” diyor. Hatalı tuvalet eğitimi çocuklarda depresyona neden olabilir! Tuvalet Eğitiminde Kullanılan Yöntem ve Yaklaşımlar Genel olarak bakıldığında bağımsız tuvalet yapma becerilerinin kazandırılmasına yönelik eğitim programları olumlu pekiştirme ve cezayı içeren edimsel koşullama ilkeleriyle örülü davranışsal yaklaşımlar çerçevesinde uygulanmaktadır Cicero, 2002. Tuvalet eğitiminde davranışsal yaklaşımlar esas alınarak oluşturulmuş sıklıkla izlenen yöntemler gündüz öğretimi ve gece öğretimi olarak ikiye ayrılmaktadırlar. Bu yöntemlerden gündüz öğretimi; zihin engelli çocuğun gün içerisinde uyanık olduğu zaman diliminde yapılan tuvalet eğitimidir. Gündüz tuvalet öğretiminde temel olarak kullanılan iki yaklaşım vardır. Bunlar geleneksel tuvalet öğretimi yöntemi ve hızlı tuvalet öğretimi yöntemidir Snell, 1993. Bu yaklaşımlardan ilki olan geleneksel tuvalet öğretim yöntemine öğretimsel plan ve kullanılacak pekiştireçlerin belirlenmesiyle başlanır. 7-15 gün süre ile çocuğun tuvalet yapma saatlerini belirlemek amacıyla kayıt tutulur. Genellikle çocuk günde 4-5 defa çiş, 1 defa kaka yapıyorsa öğretime başlanır. Öğrenci doğru tepkileri öğrendikten sonra mesane ve bağırsak kontrolünü ve kendi kendine tuvalet yapmayı öğrenir. Geleneksel tuvalet öğretim yöntemi aynı zamanda kuruluk kontrolü, ilgili davranışların öğretimi, kaza yöntemi ve nem sinyali cihazı kullanımı uygulamalarını da içerir Snell, 2000. Bağımsız tuvalet yapma becerilerinin kazandırılmasında geleneksel tuvalet öğretim yöntemi ile kullanılan uygulamalardan ilki kuruluk kontrolüdür. Bu yöntem şu basamaklardan oluşur Basit cümle ve jestler kullanılarak çocuğa kuru olup olmadığı sorulur. Çamaşırın kuru olup olmadığına bakılır. Eğer çamaşır kuruysa çocuğa kuru olduğuna dair geri bildirimde bulunulur ve pekiştireç verilir. Eğer çamaşır ıslaksa çocuğa ıslak olduğu bildirilir ve pekiştireçten mahrum edilir Snell, 2000. Bireysellleştirilmş Eğitim ProğramınıBEP kolayca hazırlayın. Diğer bir uygulama olan ilgili davranışların öğretilmesinde ise tuvalete oturma, çamaşırını indirip çekme gibi bağımsız tuvalet yapma ile ilgili beceriler tuvalet yapma ile birlikte öğretilir Snell, 2000. Geleneksel tuvalet öğretiminde kullanılan bir diğer uygulama ise, çocuğun çamaşırına ya da tuvalete yerleştirilen neme duyarlı bir cihaz yardımıyla ıslaklığın oluşup oluşmadığına dair cihaz tarafından geri bildirimde bulunulmasıyla uygulanan nem sinyal cihazı kullanımıdır Bettison, 1982; Snell, 1993. Geleneksel tuvalet öğretim yöntemleri uygulamaları arasında bulunan kaza yöntemi, çeşitli nedenlerle çocuğun altına yapmasıyla kaza oluşması durumlarında kullanılmaktadır. Bu uygulamada temel olarak şunlar yer almaktadır Kazayı takiben öğrencinin çamaşırı değiştirilir ve öğrenciyle iletişim sınırlı tutularak temizlenir. Ya da kaza fark edilir edilmez öğrencinin çamaşırına bakması ve ıslaklığı hissetmesi sağlanır. Öğrenci beş dakika kadar bu durumda bırakılır ve daha sonra temizlenir Snell, 1993; O’Connor, 2003. Gündüz öğretim yöntemleri arasında kullanılan hızlı öğretim yaklaşımı ise normal boşaltım örüntüsünü değiştiren sıvı, gıda, fitil, şırınga ya da ilaçların kullanımını gerektiren bir yaklaşımdır. Bunun için normal boşaltım örüntüsünü belirlemek için 3-4 gün kayıt tutulur. Çocuğun tuvalet yapma saatinden 1 saat önce fazla miktarda sıvı verilir. Tuvalete götürülür boşaltım olursa pekiştireç verilir, boşaltım olmazsa pekiştireç verilmez Snell, 2000. Tuvalet eğitiminde temel olarak kullanılan diğer bir yöntem gece öğretimidir. Gece tuvalet öğretimine, gündüz tuvalet yapma becerisini %75 ve daha fazla oranda kazanılmasından sonra başlanılır. Gece tuvalet öğretiminde gündüz tuvalet öğretimine benzer olarak geleneksel yöntem, hızlı öğretim yaklaşımı ve nem sinyal cihazı kullanılır Snell, 2000. Öğrencilere verilen eğitimleriterapileri MEBBİS"e otomatik aktarın. Tuvalet eğitiminde yukarıda söz edilen yöntem, yaklaşım ve uygulamalardan başka olarak sadece çamaşıra takılan nem sinyal cihazının kullanıldığı ancak kaza durumlarında cezalandırmanın kullanılmadığı Mahoney Van Wagenen ve Meyerson Yöntemi Mahoney ve özel çalıştırıcı ve ekipmanların kullanılıp tüm günün banyoda geçtiği, kazalar için aşırı ceza yöntemlerinin kullanıldığı Richmond’un Yöntemi Snell, 1993; Snell, 2000 gibi yöntemler de bulunmaktadır. Uzman Psikolog Nihal Özcan

tuvalet eğitiminde kakayı altına yapma